Με τους κραδασμούς να ακολουθούν κραδασμούς πρωτοφανούς κλίμακας και σοβαρότητας, και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC) να αποσύρει την υποστήριξή της στο έργο εισαγωγής LNG στον Βασιλικό και να ζητά τα χρήματά της πίσω, είναι καιρός για ριζική επανεξέταση για το πώς θα προχωρήσουμε.
Οι βιαστικές αποφάσεις ως απάντηση στο τρέχον φιάσκο του έργου ελλοχεύουν κινδύνους να μας οδηγήσουν σε λάθος κατεύθυνση και πιθανώς σε μελλοντικές δαπανηρές περιπέτειες.
Το ότι η Κύπρος πρέπει να αρχίσει να εισάγει φυσικό αέριο το συντομότερο δυνατό δεν αμφισβητείται. Όπως έχω εξηγήσει επανειλημμένα στα πρόσφατα άρθρα μου, αυτό είναι το κλειδί για τη μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Όσο συνεχίζονται οι τρέχουσες περιοριστικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της τιμολόγησης, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι απίθανο να συμβάλουν στη μείωση των τιμών και η διασύνδεση, όπως και όταν εγκριθεί, δεν θα τεθεί σε λειτουργία πριν το 2029-2030.
Τρέχον έργο εισαγωγής LNG
Δυστυχώς, αλλά όχι απροσδόκητα, αυτό έφτασε σε άδοξο τέλος, βυθισμένο σε κατηγορίες διαφθοράς που μπορεί να φτάσουν μέχρι την κορυφή. Και αυτό παρά τις προειδοποιήσεις μου για ατασθαλίες σε άρθρα ήδη από τον Αύγουστο του 2019, αμέσως μετά το άνοιγμα των προσφορών, ακολουθούμενα από μια λεπτομερή, κριτική, έκθεση του Γενικού Ελεγκτή και μια ισχυρή προειδοποιητική επιστολή προς τη ΔΕΦΑ από τη Γενική Λογίστρια, πολύ πριν την ανάθεση του έργου τον Δεκέμβριο 2019. Όλα αυτά αγνοήθηκαν εντελώς, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που παρακολούθησαν την καταστροφική συνεδρίαση στο Προεδρικό Μέγαρο, υπό την προεδρία του τότε Προέδρου, που επικύρωσε την ανάθεση του έργου στην κοινοπραξία CMC τον Δεκέμβριο του 2019.
Ο υπουργός Ενέργειας έχει δίκιο να θεωρεί όλους όσοι έχουν εμπλεχθεί σε αυτή τη διαδικασία και την απόφαση και στο έργο εκτεθειμένους και να θέλει να συνεχίσει εκ νέου.
Αλλά προτείνω προσοχή και μια στάση για σκέψη. Το να θέλεις να φανείς αποφασιστικός και να αντιδράσεις στη δίνη της στιγμής, μπορεί να είναι επιρρεπές σε μελλοντικές παγίδες.
Με την επίσημη αποχώρηση του κινεζικού εργολάβου CPP από το έργο και την απόσυρση της επιχορήγησης της EC ύψους €101,5 εκατομμυρίων ευρώ, η τρέχουσα φάση του έργου εισαγωγής LNG έφτασε σε άδοξο τέλος.
Το βασικό παραδοτέο από αυτό είναι το FSRU Prometheus και το υπουργείο θα πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να ανακτήσει την κατοχή του, συμπεριλαμβανομένης της σύναψης συμβιβαστικής συμφωνίας με τη CPP. Πρόσφατες αναφορές υποδηλώνουν ότι υπήρχε δυνατότητα σε αυτό. Θα ήταν ωφέλιμο και για τις δύο πλευρές να φτάσουν σε συμφωνία, παρά την πρόσφατη απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου του Λονδίνου να σταματήσει την απόσυρση εγγυητικών ομολόγων από την ΕΤΥΦΑ.
Το υπόλοιπο έργο χρειάζεται επανεξέταση. Πρώτον είναι το αντικείμενο του έργου. Η Κύπρος δεν θα πρέπει να συνεχίσει με την τρέχουσα βάση σχεδιασμού, εκτός εάν υπάρχουν σοβαροί λόγοι που υποστηρίζουν την απαίτηση ότι ο τερματικός σταθμός θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για επαναεροποίηση LNG όσο και για εξαγωγές LNG. Ο επανασχεδιασμός των εγκαταστάσεων για τη διαχείριση μόνο επαναεροποίησης, που απαιτεί νέο διαγωνισμό, θα μειώσει το κόστος ολοκλήρωσης.
Πριν όμως δεσμευτεί για αυτό, το υπουργείο θα πρέπει να προβεί σε ανάλυση κόστους-οφέλους που θα εξετάζει όλες τις επιλογές, ειδικά αν καθυστερήσει η κατοχή του Prometheus μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας της διαιτησίας, κάτι που είναι πιθανό να διαρκέσει 2-4 χρόνια. Εκτός από την επιλογή ολοκλήρωσης του τρέχοντος έργου, αυτή η ανάλυση θα πρέπει να επανεξετάσει, μεταξύ άλλων, τις εναλλακτικές προσφορές που έγιναν το 2019 από την Energean και τη Hoegh.
Προσφορά από την Energean
Τον Μάιο του 2019, η Energean υπέβαλε πρόταση στο Υπουργείο Ενέργειας και στη ΡΑΕΚ με την οποία πρόσφερε παροχή φυσικού αερίου στην Κύπρο με αγωγό έως τον Μάρτιο του 2021 από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της στο Ισραήλ, με κόστος που εκτιμήθηκε να ήταν γύρω στα $7/mmbtu.
Η εταιρεία δήλωσε ότι η πρότασή της «θα επιτρέψει στην Κύπρο να αποκτήσει φυσικό αέριο σε πολύ ανταγωνιστική τιμή, χωρίς την επιβάρυνση οποιασδήποτε υποδομής ή προκαταβολικού επενδυτικού κόστους».
Το κράτος δεν θα ήταν υποχρεωμένο να επενδύσει στο έργο, με τον επενδυτή να ανακτά όλο το κόστος μέσω της συμφωνημένης τιμής του φυσικού αερίου.
Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε ευθέως από τον τότε υπουργό Ενέργειας, χωρίς θεώρηση, ως αυτόκλητη.
Αντιλαμβάνομαι ότι, κάτω από το σωστό πλαίσιο, αυτή η προσφορά θα μπορούσε να εξακολουθεί να ισχύει.
Προσφορά από τη Hoegh
Επίσης, το 2019, η νορβηγική εταιρεία Hoegh, με την απαιτούμενη αποδεδειγμένη πείρα και πρόσβαση σε FSRUs, έκανε προσφορά για την προμήθεια FSRU για την εισαγωγή LNG.
Η Hoegh είναι η εταιρεία που παρείχε με επιτυχία FSRU στην Αίγυπτο για εισαγωγή LNG κατά την περίοδο 2015-2018, και κάνει το ίδιο τώρα βοηθώντας την Αίγυπτο να ξεφύγει από τις ελλείψεις φυσικού αερίου και τις επακόλουθες διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος.
Εκτός από το FSRU, η εταιρεία προσφέρθηκε να αναλάβει τη μελέτη, κατασκευή και εγκατάσταση των απαραίτητων εγκαταστάσεων, χρησιμοποιώντας υπάρχουσα προβλήτα, όπως της VTTI, με το έργο να ολοκληρωθεί εντός έξι μηνών με χαμηλό κόστος. Η απαιτούμενη επένδυση θα μπορούσε να παρασχεθεί από τη Hoegh και να ανακτηθεί μέσω της τιμής του φυσικού αερίου.
Για άλλη μια φορά, η προσφορά της Hoegh απορρίφθηκε από το Υπουργείο Ενέργειας που φαινόταν να είναι αποφασισμένο να προχωρήσει στο δικό του καταστροφικό έργο εισαγωγής LNG.
Η Hoegh έχει δείξει ενδιαφέρον να συμμετάσχει στα σχέδια του υπουργείου για εισαγωγή LNG.
Καθώς και όταν ο Prometheus γίνει διαθέσιμος, θα μπορούσε να αντικαταστήσει το FSRU της Hoegh. Όπως και στην Αίγυπτο, η σύμβαση θα μπορούσε στη συνέχεια να τερματιστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα χωρίς πρόσθετα έξοδα για την Κύπρο.
Πού από εδώ
Είναι επιτακτική ανάγκη να φτάσουμε στο βάθος του φιάσκου που οδήγησε στην τρέχουσα κατάσταση, από τη διαδικασία υποβολής προσφορών, μέχρι την ανάθεση και την εκτέλεση του έργου. Η ποινική εισαγγελία της EC EPPO εξετάζει μόνο τις καταγγελίες για ατασθαλίες και διαφθορά. Η Κύπρος θα πρέπει να διερευνήσει τη διατμητική ανικανότητα που επιδείχθηκε κατά την εκτέλεση του έργου. Εκτός από το FSRU που χειρίστηκαν τα έμπειρα ναυπηγεία COSCO, όλες οι άλλες πτυχές του έργου έχουν πολλά που πήγαν στραβά. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι κανένα από αυτά δεν θα επαναληφθεί στο μέλλον.
Μια σύντομη στάση για τον απολογισμό και την εξέταση όλων των βιώσιμων επιλογών για τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Κύπρο είναι απαραίτητη. Θα αφήσει επίσης χρόνο για να γίνει πιο ξεκάθαρο το μέλλον του FSRU Prometheus.
Εάν το Prometheus απελευθερωθεί στο εγγύς μέλλον, τότε η ολοκλήρωση του τερματικού σταθμού του Βασιλικού, που θα επικεντρώνεται εκ νέου στην επαναεριοποίηση, θα ήταν ο δρόμος προς τα εμπρός.
Εάν δεν απελευθερωθεί, ανάλογα με την επιλογή, η ανάλυση κόστους-οφέλους θα πρέπει να περιλαμβάνει τη δυνατότητα μίσθωσης ή πώλησης του Prometheus. Έχει μια αξία. Καθώς η παγκόσμια αγορά LNG αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται, τα FSRU έχουν ζήτηση.
Οι κρατικοί οργανισμοί δεν διαθέτουν την εμπειρία και την ικανότητα να αναλάβουν τέτοια έργα. Μεταξύ των επιλογών που θα εξεταστούν θα πρέπει να είναι η δυνατότητα κατασκευής και λειτουργίας των απαιτούμενων εγκαταστάσεων να αναληφθεί από έμπειρους επενδυτές.
Η σθεναρή μου σύσταση είναι να καταλήξουμε στην επιλογή που οδηγεί στη χαμηλότερη τιμή του φυσικού αερίου και την ταχύτερη παράδοσή του στη ΔΕΦΑ.
Αλλά με όποιον τρόπο κι αν προχωρήσει το έργο εισαγωγής φυσικού αερίου, αυτή τη φορά θα πρέπει να γίνει με διαφάνεια και σε επαγγελματική βάση. Όπως έγραψα πρόσφατα, υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στον τρόπο διεξαγωγής ανταγωνιστικών προσφορών και ανάθεσης μεγάλων δημοσίων έργων. Είναι ώρα για αλλαγή – ριζική αλλαγή.
*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου (the Global Energy Centre, the Atlantic Council)
